Çalma Hastalığı( Kleptomani)
Kleptomani, bireyin ihtiyaç duymadığı nesneleri çalma dürtüsünü kontrol edemediği bir dürtü kontrol bozukluğudur. Bu bozukluğa sahip kişiler, genellikle çaldıkları nesnelerin maddi değerine veya ihtiyaçlarına bakmaksızın çalma eylemini gerçekleştirirler. Kleptomani, diğer dürtü kontrol bozuklukları gibi, bireylerin yaşamlarını önemli ölçüde etkileyebilir ve sosyal, mesleki ilişkilerinde problemlere yol açabilir.
Kleptomani Belirtileri
Kleptomani belirtileri genellikle beş ana başlık altında incelenir:
1. Dürtüsel Çalma İsteği: Kleptomani hastaları, çalacakları eşyanın maddi değeri ya da ihtiyaç duyulup duyulmadığına bakmaksızın, karşı konulamaz bir çalma arzusu hissederler. Bu dürtü, planlı değildir ve genellikle ani bir şekilde ortaya çıkar.
2. Gerilim Artışı: Çalma eylemi gerçekleşmeden önce birey, yoğun bir gerginlik veya anksiyete hissi yaşar. Bu duygular, çalma eyleminin gerçekleştirilmesi ile bir nebze azalır.
3. Çalmadan Sonra Geçici Rahatlama: Çalma eylemi tamamlandığında, birey kısa süreli bir rahatlama ve tatmin hissi yaşar. Ancak, bu rahatlama genellikle kısa ömürlüdür ve suçluluk, pişmanlık ya da utanç gibi duygular hemen ardından gelebilir.
4. Değerli Olmayan Eşyalar: Kleptomani hastalarının çaldığı nesneler genellikle maddi değeri düşük, hatta kimi zaman değersiz eşyalardır. Bu nesneler çoğu zaman kullanılmaz ve bir süre sonra atılabilir veya başkasına verilebilir.
5. Yinelenen Dürtü: Kleptomani, tekrar eden bir bozukluktur. Çalma dürtüsü tekrarladıkça, kişi bu dürtüye karşı koymakta zorlanır ve döngü devam eder.
Kleptomani Nedenleri
Kleptomani tam olarak neden ortaya çıktığı bilinmeyen bir bozukluktur. Ancak, birkaç teorik model bu bozukluğun gelişimini açıklamaya çalışır:
1. Biyolojik Faktörler: Beyin kimyasındaki serotonin dengesizliği, kleptomaninin ortaya çıkmasında rol oynayabilir. Serotonin, ruh hali ve dürtü kontrolünde önemli bir rol oynayan bir nörotransmiterdir. Ayrıca, dopamin sistemiyle ilgili bir sorun da kleptomanide etkili olabilir; çünkü çalma eylemi, dopamin salınımını tetikleyebilir ve bu da geçici bir haz veya ödül hissi yaratabilir.
2. Psikolojik Faktörler: Kleptomani, bazı bireylerde çocukluk travmaları, baskılanmış öfke veya duygusal tatminsizlik gibi psikolojik nedenlerle gelişebilir. Kişi, bilinçdışı bir şekilde bu duygularla başa çıkmak için çalma eylemine başvuruyor olabilir.
3. Çevresel ve Genetik Faktörler: Ailede kleptomani ya da diğer dürtü kontrol bozuklukları olan bireylerin, bu bozukluğu geliştirme olasılığı daha yüksektir. Ayrıca, çocukluk döneminde yaşanan stresli olaylar, kleptomaninin tetikleyici faktörlerinden biri olabilir.
Kleptomani ile İlgili Risk Faktörleri
• Cinsiyet: Kleptomani kadınlarda daha sık görülen bir bozukluktur. Kadınların daha fazla duygusal baskıya maruz kalma eğilimleri, bu bozukluğun gelişmesinde etkili olabilir.
• Diğer Psikiyatrik Bozukluklar: Kleptomani, depresyon, anksiyete bozuklukları, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) ve yeme bozuklukları gibi diğer psikiyatrik bozukluklarla birlikte görülebilir.
• Erken Başlangıç: Kleptomaninin genellikle genç yaşlarda başladığı bilinmektedir. Ancak, bu bozukluk her yaş grubunda ortaya çıkabilir.
Tedavi Yöntemleri
Kleptomani tedavisi, hastaların dürtüsel davranışlarını kontrol etmelerine yardımcı olacak yöntemleri içerir. Tedavi genellikle psikoterapi ve ilaç tedavisini kapsar.
1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): BDT, kleptomaninin tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir terapi yöntemidir. BDT, bireylerin çalma dürtülerini tanımalarına ve bu dürtülere nasıl tepki vereceklerini öğrenmelerine yardımcı olur. Aynı zamanda, çalma dürtüsüne yol açan düşünce kalıpları üzerinde çalışılarak, bu kalıplar değiştirilir.
2. İlaç Tedavisi: Serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) gibi antidepresan ilaçlar, kleptomaninin tedavisinde etkili olabilir. Bu ilaçlar, beyindeki serotonin düzeyini düzenleyerek dürtü kontrolüne yardımcı olur. Ayrıca, opioid antagonistleri de kleptomaninin tedavisinde kullanılabilir, çünkü bu ilaçlar ödül mekanizmasını bloke eder ve çalma dürtüsünü azaltabilir.
3. Maruz Bırakma ve Yanıt Önleme Terapisi: Bu terapi, kleptomaninin tedavisinde kullanılan bir başka yöntemdir. Maruz bırakma terapisi, bireyin çalma dürtüsünü tetikleyen durumlarla yüzleşmesini sağlar ve bu durumda çalma eyleminden kaçınması hedeflenir. Bu yöntem, bireyin dürtü kontrolünü güçlendirmeye yardımcı olabilir.
4. Destek Grupları: Kleptomani hastaları, kendileri gibi benzer deneyimlere sahip bireylerle bir araya gelerek destek alabilirler. Bu gruplar, bireyin yalnız olmadığını hissetmesini sağlar ve iyileşme sürecini hızlandırabilir.
Kleptomani ile Yaşamak
Kleptomani, bireylerin sosyal ve mesleki yaşamlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Ancak, uygun tedavi ve terapi ile bu bozukluk yönetilebilir hale gelebilir. Kleptomani ile başa çıkarken bireylerin dikkat etmeleri gereken noktalar şunlardır:
• Dürtüleri Anlamak: Dürtüleri tetikleyen durumları fark etmek ve bu durumlarda nasıl tepki verileceğini öğrenmek önemlidir.
• Destek Almak: Psikoterapi veya destek gruplarına katılmak, kleptomani ile başa çıkmada önemli bir adım olabilir.
• Tedaviye Sadık Kalmak: Tedaviye bağlı kalmak ve belirtiler ortaya çıktığında profesyonel yardıma başvurmak, kleptomaninin etkilerini azaltabilir.
Kleptomani, kontrol edilmesi zor bir bozukluk olabilir, ancak tedavi ve profesyonel destekle bireyler dürtülerini yönetebilir ve yaşam kalitelerini artırabilirler.
